"Вы выйгралі ў латарэю!». Як інтэрнэт-махляры разводзяць беларусаў?

Нягледзячы на абарону ад спаму, антывірусныя праграмы і іншыя сродкі бяспекі на кампутарах і смартфонах, час ад часу на нашы электронныя паштовыя скрыні прыходзяць дзіўныя лісты. Напрыклад, паведамляюць, што нейкі сваяк хоча перавесці вам грошы або дзядзечка, пра які вы нават не падазравалі, пакінуў спадчыну. А вось карэспандэнту "Гродзенскай праўды" напісалі пра тое, што яе электронны адрас трапіў у спіс пераможцаў. Натуральна, з буйным выйгрышам.

Нават у разумелага скептыка хоць на секундачку, ды загараецца цікавасць. Але ў асцярожных людзей адразу ўзнікаюць падазрэнні наконт таго, што гэта не поспех, а махлярства. У тэме ліста заяўлена: "Ваш email-адрас трапіў у спіс - праз 1 дзень ён будзе выдалены". А далей ідзе аповяд пра тое, што чалавек можа атрымаць вялікі грашовы прыз, унізе – спасылка на сайт. Каб смотивировать карыстальніка націснуць на спасылку, у лісце гаворыцца, што адрас будзе ў загадкавым спісе ўсяго суткі.
Начальнік аддзела па раскрыцці злачынстваў у сферы высокіх тэхналогій крымінальнай міліцыі УУС Гродзенскага аблвыканкама Сяргей Чарняк падкрэслівае: ні ў якім разе не трэба пераходзіць па такой спасылцы, тым больш, калі вы не ўдзельнічалі ў латарэі і не маеце сваякоў за мяжой. Там карыстальніка могуць чакаць розныя шкоднасныя праграмы. Напрыклад, вірусы-блакатары, якія "замарозяць" браўзэр кампутара. Чалавек націскае на спасылку, далей на экране з'яўляецца паведамленне, напрыклад: "Ваш кампутар заблякаваны за прагляд порна. Выплаціце штраф, пералічыўшы грошы на мабільны тэлефон або на рахунак электроннага кашалька"» Альбо ў вашым кампутары паселіцца схаваны вірус, які будзе збіраць і адпраўляць "гаспадару" вашу асабістую і фінансавую інфармацыю, напрыклад, рэквізіты банкаўскіх карт або лагіны і паролі аўтарызацыі ў інтэрнэт-банкінгу, сацыяльных сетках.
- Нягледзячы на ўсю прасунутасць насельніцтва, такі тып махлярства дагэтуль жывы, хоць бярэ свой пачатак у далёкіх 80-х. тады людзей "разводзілі" пры дапамозе "нігерыйскіх лістоў". Чалавеку на электронную пошту прыходзіла пасланне ад нібыта звергнутага афрыканскага караля, у якога шмат грошай, але ён не можа іх вывезці з краіны. Сутнасць у наступным: дапамажы адкрыць рахунак, а я табе – частка грошай. Але для пачатку трэба заплаціць за адкрыццё рахунку, потым за афармленне дакументаў. І гэтак далей. Людзі верылі і гублялі вялікія грошы. З часам колькасць варыяцый павялічылася, асяроддзяў іх з'явіліся паведамленні аб розных выйгрышах.
У апошні час праваахоўныя органы вобласці сутыкаюцца з такімі выпадкамі. Летась на тэрыторыі вобласці зарэгістраваны больш чым трохразовы рост кіберзлачынстваў - за мінулы год іх было 930. Для параўнання: у 2018-300. Таксама адзначаны рост колькасці злачынстваў, учыненых з выкарыстаннем Інтэрнэту і інфармацыйных тэхналогій, праз электронныя лісты. Улічваючы апошнія сусветныя тэндэнцыі, асабліва небяспечна адкрываць падазроныя лісты з працоўнага кампутара, арганізацыі можна нанесці вялікую шкоду, занёсшы, напрыклад, вірус-шыфравальшчык.
- Вірусы шыфруюць кампутарную інфармацыю бухгалтарскіх праграм. На пошту прадпрыемства прыходзіць ліст з невядомага адрасу, напрыклад, справаздачу, прэзентацыя або запрашэнне, да якога прымацаваны файл, які змяшчае вірус. Хтосьці з супрацоўнікаў адкрывае файл. У гэты час у фонавым рэжыме загружаецца вірус, які знаходзіць усе бухгалтарскія праграмы, архівуюцца іх і шыфруе. Затым зламыснікі просяць грошы за расшыфроўку. Можна занесці ў працоўную сетку і іншыя вірусы, тыя, што выдаляюць дадзеныя, ствараюць перашкоды ў сістэме і нават шпіёнскія праграмы. Так што лепш за ўсё такія лісты адразу выдаляць.

Як засцерагчы сябе?

- Больш за 80% фактаў узломаў адбываюцца праз электронную пошту. Таму лепш мець некалькі электронных паштовых скрынь. Напрыклад, адзін для рэгістрацыі ў сацыяльных сетках і на забаўляльных платформах. Іншы - для здзяйснення фінансавых аперацый, аб якім будзеце ведаць толькі вы. Дарэчы, дзелавую перапіску таксама лепш за ўсё весці асобна.

- Усталюйце на кампутары надзейны антывірус, не перашкодзяць і іншыя праграмы-антишпионы.

- Не залянуецеся прыдумаць складаны пароль для электронных паштовых скрынь. Здараецца, што зламыснікі "ўзломваюць" старонку простым падборам пароляў. Так што мянушка ката, якую лёгка знайсці на вашай старонцы ў соцсеть або паслядоўнасць "12345" - не лепшыя варыянты для пароля. Як і дата нараджэння.

Вераніка Казлоўская